In de 59 jaren dat de Edisons nu worden uitgereikt, heeft de organisatie al vele onverwachte situaties meegemaakt, die een ad-hoc oplossing vereisten. Die flexibiliteit, het vermogen om zich op korte termijn aan te passen aan incidenten en op langere termijn aan de tijdgeest, en de mooie verhalen die daardoor als vanzelf ontstaan, zijn belangrijke bouwstenen voor het grote prestige van Nederlands oudste muziekprijs. Ook de 2019-editie van Edison Jazz/World heeft daaraan weer zijn bijdrage geleverd.
Net als vorig jaar vond het evenement plaats in Rotterdam bij het jazzpodium LantarenVenster op de Wilhelminapier. De inloop was voorzien voor 18.30 uur, maar dat tijdstip was bepaald vóórdat bekend werd dat het Nederlands vrouwenelftal de finale had bereikt van het Wereldkampioenschap Voetbal. De wedstrijd van ‘onze’ Oranjeleeuwinnen tegen het Amerikaanse team zou gespeeld worden op de Edisonzondag, vanaf 17.00 uur. Daarom was de inloop voor de voetballiefhebbers onder de bezoekers vervroegd naar 17.00 uur en een tv-scherm geregeld waarop de wedstijd te zien was. Van die gelegenheid werd door vele gasten gebruikgemaakt. En wat is er na een teleurstellende, maar terechte uitslag nu fijner dan je een hele avond onderdompelen in muziek? Edison Jazz/World to the rescue!
Edison Jazzism Publieksprijs
Het muzikale programma werd geopend met een optreden van The Preacher Men, bestaande uit saxofonist Efraïm Trujillo, hammondspeler Rob Mostert en drummer Chris Strik. Zij zijn dit jaar ook de winnaars van de Edison Jazzism Publieksprijs. Dat nieuws was op 19 juni al bekendgemaakt door radiomaker, jazzkenner en jurylid Co de Kloet, en het filmpje van deze onthulling werd ook aan de bezoekers getoond. Eerlijk is eerlijk, de Oscar gaat dit jaar aan de neus van Trujillo voorbij. Toen presentator Wilfried de Jong hem vroeg of hij écht niet op de hoogte was, zei hij dat hij dacht naar Amsterdam te moeten voor een fotoshoot, maar eenmaal in het Volkshotel aangekomen, zag hij iemand van de Edison-commissie lopen. Toen was hem al iets gaan dagen en toen hij door Co de Kloet ontvangen werd, viel het kwartje definitief. Dat neemt niet weg dat Trujillo heel blij was dat hij, na vier ‘verloren’ nominaties, nu een Edison uitgereikt kreeg. “Ik wil iedereen bedanken die op ons gestemd heeft en ook iedereen die niet op ons gestemd heeft. Nederland, bedankt!”
Het trio verlengde de euforie nog even, door twee nummers van hun winnende album Blue te spelen. Een album dat volgens Trujillo is gemaakt met ‘minder techniek, maar meer gevoel’.
Jazz Vocaal Nationaal
De Edison Jazz/World-jury bestond dit jaar uit Michelle Kuypers, Angelique Houtveen, Co de Kloet, Cor Bakker, Paul Bruger, Mathijs de Groot en meestemmend voorzitter Imme Schade van Westrum. Zij beslisten dat in deze categorie niet medegenomineerden Fay Claassens & WDR Big Band (Dutch Songbook) of Fleurine & Boys From Brazil (Brazilian Dream) de prijs kregen, maar Sanne Rambags’ trio Mudita voor hun album Listen To The Sound Of The Forest. Ook Rambags toonde zich een gelukkige winnaar. “Ik zie het als een beloning voor het volgen van mijn eigen pad.” Dat pad houdt onder meer in dat zij niet met een standaardtrio werkt, maar met eentje zonder drummer. Dit schept volgens de zangeres veel ruimte en openheid om de muziek op een andere manier te benaderen. “Ik vind stilte het allermooiste wat er is, omdat dat een moment is waarop alles en niets voelbaar is, en er een soort magie ontstaat met iedereen in de zaal.” De natuur is een belangrijke inspiratiebron geweest voor hun prijswinnende album, vertelde Rambags, omdat je ook daar die ruimtelijkheid en openheid vindt. En die was ook duidelijk hoorbaar in de twee nummers die zij van het album speelden. Doordat die nummers in elkaar doorliepen, ontstond na afloop nog een komische situatie, waarbij De Jong verschrikt vanuit de coulissen het podium kwam oprennen, omdat hij dacht dat er nog een nummer kwam.
Het document
Deze categorie is bedoeld voor historische opnamen, die opnieuw zijn uitgebracht. In het verleden zijn zo al vele bijzondere uitgaven in het zonnetje gezet en dat was dit jaar niet anders. De Edison Document werd toegekend aan Functional Stereo Music 1-6 van The Rob Franken Electrification, een 6-delige LP-serie die werd samengesteld door muziekjournalist Frank Jochemsen. Hij nam het beeldje dan ook in ontvangst.
Jochemsen vertelde dat hij Fender Rhodespianist Rob Franken (1941-1983) had leren kennen als muzikant bij Sesamstraat en op de soundtrack van Turks Fruit. ‘Functional music’ is jarenlang een vaste schnabbel geweest voor Franken. Het was een project waarbij tijdens korte sessies, in complete muzikale vrijheid en veelal geïmproviseerd, achtergrondmuziek voor winkelcentra, liften, vliegvelden enz. werd opgenomen. Bij nadere beluistering was het volgens Jochemsen echter allesbehalve achtergrondmuziek; het was hoogwaardige jazz die door topmuzikanten was ingespeeld. Met medewerking van de familie van Franken, en vooral weduwe Sheila, heeft Jochemsen dit document kunnen samenstellen.
Als eerbetoon speelde een trio, met Hans Vroomans achter de originele Fender Rhodespiano van Rob Franken, twee nummers van de LP-box Functional Stereo Music 1-6.
Jazz Nationaal
Het Jazz Orchestra of the Concertgebouw troefde dit jaar Kapok en Reinier Baas, Ben van Gelder en het Metropole Orkest af in de categorie Jazz Nationaal. Het orkest heeft zichzelf volgens de jury opnieuw weten uit te vinden, zonder in te leveren aan esthetiek. Artistiek leider en baritonsaxofonist Juan Martinez gaf aan dat de naam van hun album, Crossroads, daar ook aan refereert. Het is het eerste album waarbij het orkest, o.l.v. de twee nieuwe dirigenten Dennis Mackrel en Rob Horsting, nieuwe muzikale wegen ingeslagen is. Het blijft swingmuziek maken, maar wil ook, zoals Martinez het verwoordde, ‘bigbandmuziek de 21e eeuw intrekken’. Hij tekende daarbij wel aan dat een bigband een dure orkestvariant is, die zonder subsidie niet of nauwelijks in stand te houden is. Dat dure zit ‘m uiteraard vooral in de grootte van zo’n gezelschap. Tijdens Edison Jazz/World werd het podium bevolkt door 17 orkestleden, die Martinez overigens bij opkomst stuk voor stuk bij naam noemde.
Zij speelden twee stukken van het album, waarbij opviel hoe ‘zelfsturend’ de band was. Dirigent Rob Horsting stond grote delen van de uitvoering zichtbaar genietend aan de zijkant mee te luisteren en hoefde maar minimale aanwijzingen te geven. Een ander grappig detail was, dat de 13-koppige blazerssectie achter vijf borden zat, waarop de naam van het orkest gespeld was. Maar doordat de twee rechtse borden waren omgedraaid, was te lezen: JAZ-ZO-RC-TRA-HES. Het orkest maakte dankbaar gebruik van de pauze om dat te herstellen.
Oeuvreprijs Jazz/World
Op 30 april was bekendgemaakt dat de Edison Stichting de Oeuvreprijs Jazz/World 2019 had toegekend aan de West-Afrikaanse zangeres Angélique Kidjo. Zij zou de prijs hoogstpersoonlijk in ontvangst komen nemen samen met haar band en een uur durend concert verzorgen. Dat kon echter alleen op 7 juli, vandaar dat het evenement verplaatst werd naar zondag. Vanzelfsprekend wordt zo’n bericht pas verstuurd als alle bevestigingen binnen zijn. Desondanks bleek begin juni dat een toegezegd optreden van Kidjo in Polen nog niet in haar agenda was gezet op het moment dat de afspraak omtrent Edison Jazz/World werd gemaakt. Daardoor kon het optreden in Rotterdam op het laatste moment toch niet doorgaan en moest de organisatie in allerijl naar een nieuwe hoofdact op zoek.
Vanzelfsprekend heeft dit achter de schermen voor de nodige hoofdbrekens gezorgd, maar de in 59 jaar Edisons opgebouwde flexibiliteit en spitsvondigheid brachten uiteindelijk de redding. Er werd besloten contact op te nemen met de intern al verkozen Oeuvreprijswinnares 2020, de Amerikaanse R&B-, pop- en jazz-zangeres Patti Austin, met de vraag of zij haar prijs niet al dit jaar wilde komen ophalen, en de avond feestelijk afsluiten met een mooi optreden. Het positieve antwoord vanuit Amerika bevestigde nog maar eens dat de Edison-organisatie een engeltje op haar schouder heeft. Een betere oplossing had zij zich niet kunnen wensen!
De in New York geboren Austin werd op 4-jarige leeftijd ontdekt door producer Quincy Jones, tijdens een productie van haar peettante Dinah Washington, waarbij haar vader Gordon Austin trombone speelde. Ze verscheen als kindster in de tv-show van Sammy Davis Jr. en groeide in de jaren ’60 uit tot de onbetwiste koningin van de New Yorkse sessiescene. Haar stem was te horen achter grootheden als Paul Simon, Cat Stevens, James Brown, Joe Cocker en Diana Ross en in talloze jingles en commercials. Bij het poppubliek is zij echter vooral bekend van haar duet met James Ingram, Baby Come To Me.
Voordat Austin haar Edison Jazz/World Oeuvreprijs in ontvangst nam uit handen van Said Kasmi, wethouder Cultuur, Onderwijs en Toerisme van Rotterdam, trad ze een uur lang op. Ze kondigde haar optreden aan als een dwarsdoorsnede uit het repertoire van haar ‘favoriete zangeres aller tijden’, om daar grappend de naam van Britney Spears op te laten volgen. In werkelijkheid bracht ze een ode aan Ella Fitzgerald, waarbij ze geweldig gezongen (en door het Jazz Orchestra of the Concertgebouw o.l.v. Dennis Mackrel begeleide) versies van klassiekers als Too Close For Comfort, Miss Otis Regrets en How High The Moon afwisselde met anekdotes over het leven van de zangeres.
Ze vertelde dat Fitzgerald op haar 18e dakloos werd nadat haar beide ouders overleden waren. Twee jaar lang sliep ze in portieken, op bankjes in het park of bij vrienden. Om aan haar situatie te ontvluchten, ging ze graag naar, zoals ze genoemd werden, ‘great American movie palaces’; gebouwen als paleizen, die je in een sprookjeswereld brachten. Daar kwam ze voor het eerst in aanraking met musicals en met Martha Raye, een van haar eerste inspiratiebronnen.
Overigens was Fitzgerald oorspronkelijk niet van plan zangeres te worden. Ze besloot als danseres deel te nemen aan Amateur Night in het Apollo Theatre, waar je, als je act faalde, onder boegeroep letterlijk van het podium geveegd werd. Maar toen vlak voor haar een danser opging die veel beter was dan zij, besloot ze ter plekke als zangeres deel te nemen. Zo ging haar carrière van start. Ze scoorde vele hits, maar naarmate ze ouder werd, suggereerde haar manager dat haar repertoire met haar mee moest groeien, en dat ze zich zou moeten toeleggen op het ‘great American songbook’. Na lang tegenstribbelen ging ze overstag, Gelukkig maar, want, zoals Austin het verwoordde, ‘she wrote the book on ballad singing’.
Als toegift legde Austin uit hoe scatten werkt. Door te scatten, een van de technieken waarin Ella Fitzgerald uitblonk, laten vocalisten hun stem klinken als een instrument. Austin vertelde dat Dizzy Gillespie Fitzgerald leerde scatten door haar stukjes muziek voor te spelen op zijn trompet, die zij dan na moest zingen. Daar bleek ze een kei in te zijn. De crux van scatten is echter, dat je het moet improviseren. Dus je leert eerst noot voor noot de melodie te reproduceren, maar moet het uiteindelijk interpreteren door je eigen noten toe te voegen, met gebruikmaking van je gevoel op dat moment. Daardoor klinkt een goede scat elke keer weer anders.
Het optreden van Austin was na de voetbalwedstrijd de tweede Amerikaanse triomf van de avond, al werd deze met aanzienlijk meer enthousiasme omarmd. Mede daardoor was het weer een prachtige, uitverkochte Edison Jazz/World-avond, hoewel het accent dit jaar, vooral door het wegvallen van de oorspronkelijke hoofdact, volledig lag op jazz. De uitzending van het ‘Wereld’kampioenschap Voetbal bracht hier muzikaal gezien geen verandering in. Het was ook een lange avond. Niet alleen door het naar voren halen van het inlooptijdstip, maar ook doordat het programma pas tegen middernacht afgelopen was, in plaats van het geplande tijdstip van 22.30 uur. Hierdoor moesten sommige bezoekers, die van het openbaar vervoer afhankelijk waren, al voortijdig vertrekken. Zij misten daardoor ook de zeer geslaagde jamsessie in de foyer, die het evenement feestelijk afsloot. Tijdens deze sessie daagden jazztalenten van Hogeschool voor de Kunsten Codarts Rotterdam elkaar uit op het podium, en schoven ook Edisonwinnaars en andere muzikanten aan voor een improvisatie. Een spannend besluit van een ontspannende avond!
Overige Edisons
Tot slot nog een overzicht van de toebedeelde Edisons, waarvan de winnaars het beeldje op een ander moment uitgereikt krijgen:
Jazz Internationaal: Brad Mehldau - After Bach
Jazz Vocaal Internationaal: Jacob Collier - Djesse Vol. 1
World: Fatoumata Diawara - Fenfo “Something To Say”
Soul, Funk, R&B: Janelle Monáe - Dirty Computer
Werner Schlosser